Omdat pesten vaak op school begint, zijn docenten de belangrijkste groep voor het signaleren van pestgedrag. Een leraar of lerares draagt verantwoordelijkheid in het herkennen en aanpakken van pesten in de klas. Regelmatig komt het voor dat leraren niet kordaat genoeg optreden bij pestgedrag, wat kan leiden tot escalaties van de situatie.
Gevolgen van pestgedrag
Het werk als leraar gaat verder dan het aanleren van leerstof. Een docent moet ook zorgen voor een goed (werk)sfeer in de klas. Met een goede sfeer wordt er beter gewerkt, meer geleerd en zitten de kinderen zelf bovendien beter in hun vel. Essentieel hierbij is dat de kinderen zich veilig voelen in de klas en niet bang zijn om hun mening te uiten. Wanneer pestgedrag een ‘normaal’ fenomeen is in de klas, verdwijnt het gevoel van veiligheid en durven veel kinderen niet langer hun mening te uiten. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat kinderen het niet langer durven aan te geven wanneer ze iets niet begrijpen, wat uiteindelijk kan leiden tot slechtere schoolprestaties.
Kinderen die (ernstig) gepest worden kunnen te kampen krijgen met verschillende mentale problemen, zoals angst, onzekerheid, verdriet en zelfs depressies. Soms kan dit ook leiden tot lichamelijke ongemakken. Dit heeft niet alleen op de korte termijn gevolgen voor het functioneren van het kind, maar ook op de lange termijn. Tientallen jaren na pestgedrag kan het gepeste kind er nog de negatieve gevolgen van ondervinden.
Signaleren van pestgedrag
Het signaleren van pestgedrag is niet altijd zo simpel als gedacht wordt. Een pesterij kan erg subtiel zijn. Denk hierbij aan het structureel negeren van de mening van een kind door klasgenoten of het niet naast iemand willen zitten in de klas. Voor leraren is het daarom belangrijk om altijd te letten op eventueel pestgedrag. Essentieel hierbij is dat eventuele pesterijen serieus worden genomen en niet te snel worden afgedaan als een onschuldige plagerij. Ga hierbij niet uit van de eigen grens tussen plagen en pesten, maar bepaal per kind waar deze grens ligt.
Pesten kan soms goed gesignaleerd worden door de kinderen een anonieme enquête te laten invullen. Met name pesterijen buiten de klas worden op deze manier snel opgemerkt. Zorg wel voor concrete informatie over het pesten en ga niet alleen af op vage beschuldigingen.
Kordaat optreden bij pestgedrag
Bij pestgedrag moet altijd stevig worden opgetreden, ook wanneer het (nog) niet ernstig is. Kinderen beseffen zelden de gevolgen van hun eigen pestgedrag. Door stevig op te treden wordt direct duidelijk dat geen enkele vorm van pesten geaccepteerd wordt in de klas. Door snel op te treden en de verantwoordelijken te wijzen op hun gedrag, is de kans op escalatie vele malen kleiner.
Wees niet bang om de ouders van de verantwoordelijken redelijk snel op de hoogte te stellen van het gedrag. Het is beter om snel en stevig op te treden bij pestgedrag, dan het te lang te laten doorgaan totdat de situatie escaleert.
Gesprek met de klas
Bespreek pestgedrag met de hele klas. Gepeste kinderen willen in veel gevallen niet toegeven dat ze het zwaar hebben met het pestgedrag uit angst dat het pesten erger wordt. Vraag pesters op de man wat zij zouden doen als ze gepest worden en wat ze denken dat de gevolgen zijn van pesten. Vorm samen met de klas regels die pesten moeten voorkomen en geef de hele klas verantwoordelijkheid om pestgedrag tegen te gaan.
Maak bij het gesprek ook de afweging of de pesters voor het oog van de klas beschuldigd worden van het pestgedrag. Een beschuldiging in de klas kan onnodig vernederend zijn voor het kind. Beter is het vaak om eventuele beschuldigingen in privégesprekken te bespreken.
Afstemming met andere docenten
Pesten stopt zelden na één goed gesprek met de pesters. Bespreek het pesten met collega’s en probeer de situatie zo goed mogelijk in kaart te brengen. Een gestructureerde, gezamenlijke aanpak is het meest effectief bij pestgedrag. Zelf kordaat optreden heeft weinig effect als het pestgedrag gewoon door kan gaan bij andere lessen.
Protocol tegen pesten op school
Het is verstandig om als school een protocol te hebben tegen pesten. Ook zijn lesprogramma’s tegen pesten aan te bevelen, zelfs als er weinig gepest wordt op school. Lees op de pagina pesten op school meer over de aanpak van pesten als school.